Czym w ogóle jest Qi? O energi w Medycynie Chińskiej

 

 

Znak Taijin - wielka biegunować - impresja własna

Pierwsze skojarzenie

jakie przychodzi na myśl wszystkim, którzy kiedyś zetknęli się w tym pojęciem to „energia”. „A co to jest energia?” zapytałby w tym miejscu niejeden nauczyciel od fizyki (ten, którego pamiętam z liceum zrobiłby to na pewno, do dziś słyszę w głowie jego filozoficzne pytanie „jak długo trwa chwila?”).

W potocznym rozumieniu energia jest pozytywną mocą, zdolnością do działania – mówimy na przykład, że „nie mamy energii”. Podobnie rozumie energię mechaniczna fizyka newtonowska, jako siłę powiązaną z ruchem. Jednocześnie też pamiętamy, że e=mc2, co znaczy, że energia jest związana z materią (masą). Ta kwantowa definicja energii zakłada, że wszystko co nas otacza jest zbudowane z energii i materii, które mogą się zmieniać jedna w drugą. Wszechobecna kwantowa energia, wypełniająca i organizująca najmniejsze cząstki świata, jest bliska pojęciu Qi pochodzącemu z Taoizmu i Medycyny Chińskiej  - transformującej się nieustannie energii życiowej.
Chińskim symbolem Qi jest ziarnko ryżu gotowane w garnku, nad którym unosi się para podnosząca pokrywkę. Częścią tego symbolu jest więc zarówno materia nieożywiona (garnek i jego pokrywka), jak i materia transformująca się (ziarnko), oraz niematerialna para (energia) będąca zarówno efektem procesu gotowania, jak i elementem oddziaływującym na pokrywkę. Qi  ma aspekt zarówno materialny, jak i niematerialny, jest skutkiem, jak i przyczyną wszystkich procesów.
Qi płynie w każdym żywym organizmie, w ciele człowieka, zwierząt i w roślinach. Możemy pracować z naszą energią życiową tak, aby umożliwiać jej swobodny przepływ przez nasze ciała, oraz odpowiedni przepływ między nami a naszym otoczeniem. W ten sposób osiągamy stan zdrowia, czyli równego, zbalansowanego przepływu Qi.

Dwie twarze Qi w Medycynie Chińkiej

Medycyna Chińska nie jest jedyną nauką o pracy z energią – również Ajurweda z teorią czakr jest podobnym holistycznym systemem wiedzy o zdrowiu i energii. Obydwie nauki zawierają wskazówki, jak w sposób uporządkowany możemy pracować z energią, aby osiągnąć zamierzone efekty. Mówią, jak odczuwać energie i interpretować informacje pozyskane w tym procesie. Bez systemów utonęlibyśmy w chaosie wrażeń oraz nie wiedzielibyśmy zupełnie, dokąd zdążamy w naszej pracy. Dzięki nim możemy świadomie i bezpiecznie edukować się energetycznie.

Zatem może coś więcej o Qi – wszechobecnym, niematerialnym fenomenie. Zacznijmy od tego, że Qi w świecie materialnym ma postać dwóch sił, które są sobie przeciwstawne, ale są też ze sobą powiązane. Yang jest energią schodzącą z góry w dół, jasną, ciepłą, bardziej duchową i aktywną, natomiast Yin jest energią kierującą się od dołu do góry, ciemną, zimną, związaną z materią i pasywną. Obydwie siły równoważą się wzajemnie w przyrodzie (np. dzień-noc) i w ludzkim ciele (np. skurcz-rozkurcz serca). Jednak czynniki zewnętrzne, jak i wewnętrzne mogą wpływać na subtelną równowagę Yin i Yang zakłócając ją i powodując  niedomagania. Przykładowo miejsca, w których występuje zaburzenie równowagi między Yang i Yin mogą być odczuwane jako gorące lub zimne. 

Krążenie Qi

Energia krąży w sposób zorganizowany. W Medycynie Chińskiej najbardziej znanym modelem ruchu energii  jest system 5 elementów (5 przemian). To koło składające się z żywiołów powiązanych z porami roku w skali marko i działaniem ludzkiego organizmu w skali mikro. Koło zaczyna swój bieg od elementu Wody (zima), następnie przechodzi do elementu Drewna (wiosna), elementu Ognia (lato) elementu Ziemi (późne lato albo czas zmiany), do jesiennego Metalu. Do każdego elementu przypisana jest para meridianów, czyli kanałów, którymi Qi przepływa w ciele. Tak jak w kole przemian poszczególne elementy wspierają się lub ograniczają (np. Woda odżywia Drewno, ale gasi Ogień), tak samo zachowują się wobec siebie meridiany w ciele.
Oprócz teorii 5 elementów w praktyce klinicznej opartej na Medycynie Chińskiej wykorzystuje się również inne modele ruchu energii. Jednym z nich jest teoria 6 podziałów (6 energii), która grupuje meridiany w pary ze względu na ich przebieg w ciele góra-dół. Niektóre podejścia bazują się na pracy z Qi poprzez terapie holograficzne, zakładając, że każda część ciała odzwierciedla i koduje informacje całego ciała (np. terapie dr Tana) lub terapie oparte na podziale ciała na proporcjonalne obszary, w których poziom Qi równoważy się (teoria dr Manaka). Nie chcę omawiać tych metod, a jedynie zwrócić uwagę na bogactwo wiedzy i praktyki starożytnej i nowożytnej Medycyny Chińskiej.

Balans Qi

Większość  szkół i terapii bazuje na jednak na podstawowych zasadach związanych z Qi – niezrównoważony przepływ Qi w ciele skutkuje jego niedoborem lub nadmiarem. Często brak i nadmiar są współzależne jak Yin i Yang, tak że jedno z nich powoduje pojawienie się drugiego. Łatwo możemy to zaobserwować w postawie ciała, gdy na przykład skurczonej, ściągniętej do przodu klatce (nadmiar, napięcie) piersiowej towarzyszy nadmierne rozciągnięcie i osłabienie tylnych mięśni wokół kręgosłupa piersiowego (niedobór). Choć w Medycynie Chińskiej rozpatruje się pojęcia braku i nadmiaru częściej w odniesieniu pracy narządów i powiązanych z nimi meridianów. I cała sztuka polega na tym, aby odżywić miejsca niedoborowe, a tam gdzie jest to potrzebne zredukować nadmiar energii. Wydaje się to proste, ale jeśli nierównowaga utrzymywała się przez kilka lat może zająć nieco czasu. Na szczęście mamy do wyboru wiele metod, z których większość możemy stosować równolegle – leczenie poprzez odżywianie (nie jest równoznaczne ze powszechnie znaną „zdrową dietą”), praca z energią poprzez ruch (Qi Gong i Tai Chi), zmiany stylu życia oraz terapie jak Shiatsu, akupunktura, moksybucja, terapia bańkami ogniowymi, terapia ziołami chińskimi i jeszcze kilka metod. W przyszłym postach zamierzam właśnie rozpisywać się o ich charakterystyce i pracy z nimi. 

Zacznijmy zatem nasze starania o zrównoważone Qi nad Wisłą J

Bibliografia:

Hamid Montakab - "Medycyna Chińska w praktyce"

Oran Kivity - "Nowa moksoterapia w praktyce"

Prof. dr. Jong Kook Baik - " Koreańska terapia dłoni"